روش تحقيق با تأکيد بر علوم توانبخشی

مباحث درسی

مقياس اندازه گيری (مقياس متغير)

در اين درس شما با نحوه تعيين مقياس اندازه گيری در تحقيق خود آشنا می شويد.

اهداف درس

تعريف مقياس اندازه گيری و انواع مقياس ها
خصوصيات يک مقياس اندازه گيری خوب

درس بعدی

يکی از ويژگيهای متغير قابليت اندازه گيری آن است. چنانچه از وزن به عنوان يک متغير نام ببريم بهترين راه اندازه گيری آن بر اساس کيلوگرم يا گرم می باشد در مورد قد هم سانتيمتر يا متر از عهده آن برمی آيد. اما در مورد رضايت بيماران از نحوه ارائه خدمات يا ميزان شنوائی يا ناتوانی و معلوليت از چه ملاکهائی بايد استفاده کرد. برای اندازه گيری يک عنصر نياز به مقياس اندازه گيری وجود دارد. مقياس اندازه گيری کمک می کند تا شما امکانی را برای اندازه گيری يک متغير تعريف نمائيد. برای اينکار لازم است با مقياسهای اندازه گيری متداول و مرسوم آشنا شويد. چهار دسته عمده از مقياس ها عبارتند از:
مقياس اسمی: اين مقياس شامل يک يا جند گروه با طبقه است که از نظر کيفی با هم متفاوتند اما بين گروهها هيچگونه ارجحيتی وجود ندارد. (مثال) ممکن است برای هر گروه يا طبقه شماره ای در نظر گرفته شود که ارزش ندارد بلکه جنبه" کد" يا شناسائی دارند.(مثال)
مقياس رتبه ای: اين مقياس نسبت به مقياس اسمی خصوصيت اضافه ای دارد که در بين گروهها از نظر متغير مورد نظر برتری وجود دارد اما اين برتری قابل سنجش و مقايسه با ساير گروهها نيست . گروهها هم يکسان نيستند. گروهها نسبت به هم روی پله های يک نردبان قرار گرفته اند. (مثال)
مقياس فاصله ای: در اين مقياس فاصله بين گروهها با هم مساوی در نظر گرفته شده است. اما صفر در اين مقياس فقدان خاصيت مورد نظر اندازه گيری نيست. اختلاف مساوی بين هرجفت از اعداد نمايانگر اختلاف مشابه در خصوصيت مورد اندازه گيری است. (مثال)
مقياس نسبی: در اين مقياس خصوصيت اضافی آن است که صفر دليلی برای فقدان خاصيت مورد اندازه گيری است و در نتيجه نسبت بين اعداد در اين مقياس همان نسبت مقدار خاصيت مورد اندازه گيری است.(مثال)

شما به عنوان محقق برای اندازه گيری متغير خود ضروری است تا دست به انتخاب مقياس اندازه گيری بزنيد. تعريف مقياس و نوع رده ها یا گروه هائی که در مقياس خود در نظر می گيريد بر عهده شماست که بايدمبتنی بر خصوصت علمی قدرت و رجحان مقياس باشد. نکته مهم آنکه قدرت و برتری مقياس های فوق بتدريج از مقياس اسمی به مقیاس نسبی افزايش می يابد و شما بايد هميشه از قویترين مقياس برای سنجش استفاده نمائيد. (مثال)

يک مقياس خوب بايد دارای ويژگيهای زير باشد:
علمی : بر گرفته ومتناسب با اصول علمی باشد.
جامع : : بتواند تمام موارد متغيررا شامل شود.
مناسب : برای اندازه گيری آن متغير باشد.
قوی : تلاش شود قويترين مقياس باشد.
غير قابل جمع : رده های مشترک نداشته باشد.
رده های کافی : موردی را فراموش نکرده باشيم.
رده های تعريف شده : گروهها و رده های آن تعريف شده باشند.
عملی : قابليت انجام داشته باشد.