روش تحقيق با تأکيد بر علوم توانبخشی

مباحث درسی

بيان مسئله تحقيق

در اين قسمت توضيحاتی پيرامون ضرورت آشنائی با روش تحقيق ، مبانی و اصول اوليه در تحقيق ارائه می گردد .

اهداف درس

شما درپايان اين قسمت بايد قادر باشيد:

تحقيق به روش علمی را تعريف کنيد.
به اين پرسش پاسخ دهيد که چرا و چه زمانی تحقيق آغاز می شود؟
قادر باشيد انواع آنرا معرفی نمايد.
شما همچنين متعقاعد خواهيد شد برای بررسی های علمی و دقيق نيازمند يادگيری روش تحقيق علمی می باشيد.

درس بعدی

بنظر می رسد در طول ساليان و از ابتدای حيات بشر ، انسان هميشه با تحقيق سروکار داشته است . آنچه در اينجا اهميت دارد آنکه تحقيقی می تواند راهگشا باشد که بر اساس اصول و موازين علمی صورت پذيرد.

تحقيق در لغت به معنای درست و راست گردانيدن،پيدا کردن ، يافتن ياجستجوی حقيقت آورده شده است. تعاريف بعمل آمده از تحقيق و پژوهش فراوانند. تحقيق به روش علمی را مجموعه مقررات و قواعدی دانسته اند که چگونگی جستجو برای يافتن حقايق مربوط به يک موضوع را نشان مي دهد.در جاي ديگر آنراحقيقت پژوهی ناميده اند وگروهی از دانشمندان اينگونه تحقيق راعملی منظم که در نتيجه آن پاسخ هائی برای سوالات مندرج در موضوع تحقيق بدست خواهد آمد تعريف کرده اند.
درهرصورت مشخص است که وجه اشتراک در همه اين تعاريق جستجوی حقيقت است و حقيقت يک پديده ذهنی است که با واقعيت ( يعنی وجود عينی ) مطابقت دارد.( هرچند ممکن است اين امر درعلوم تجربی صحيح باشد ليکن در علوم نظری چنين نيست) به هرحال مانيز در روش تحقيقی که بحث خواهيم کرد بدنبال يافتن حقيقت خواهيم بود. به صورت خلاصه منظور ما از روش علمی تحقيق، مجموعه قواعد و رويه ای است که محقق برای جمع آموری حقايق و واقعيت ها دنبال می کند تا سپس آنها را تفسير ، تبين و اثبات نمايد.
جان ديوئی معتقد است:" اولين مرحله تحقيق احساس وجود يک مشکل است؛ به اين معنی که پژوهشگر در کار خويش با مانع يا مشکلی روبرو گرديده است که در حل آن ابهام يا ترديد دارد و نمی تواند در مقابل آن ساکت بماند." بنابراين اين نقطه آغازين در انجام هرگونه پژوهش يا تحقيقی بسيار مهم است و نقش آموزش افراد برای مسئله يابی که در برخی نظام های آموزش و پرورش برآن بسيار تاکيد می شود نيز از همين امر نشات می گيرد. هرچه ضرورت پرسش در هنگام تدريس برای فراگير بيشتر مطرح شود و از او خواسته شود تا ذهن خود را برای طرح سوالات بيشتر فعال سازد می توان انتظار داشت که در آينده نياز به تحقيق و پيشرفت در او ارتقا يابد. ( مثال)
اولين مرحله از تقسيم بندی تحقيق را می توان منوط به هدف از انجام تحقيق دانست.بدين صورت که آيا هدف از انجام تحقيق علائق علمی محقق است يا احتياجان عملی . بدين شکل که محقق برای موشکافی در تجربيات خود و ديگران ، کنجکاوی های علمی ويا الهامات وفرضيات علمی محض بنبال اجرای تحقيق است و يا اينکه هدف کسب اطلاعاتی است که بتواند مشکل يا مسئله فوری را حل نموده ويا زمينه را برای تصميمم گيری در مورد يک موضوع يا مسئله خاص فراهم نمايد. چنانچه هدف اول مد نظر باشد با تحقيق بنيادی يا Basic Research روبرو هستيم که در تعريف آن گفته ميشود: " تحقيقی است که برای گسترش و بسط دانش يا علوم پايه در يک نظام و بخاطر فهم آن طرحريزی می شود.ممکن است همه يا بخشی از اين دانش در آينده کاربد داشته باظد ولی معمولا خود محقق در کاربرد نقشی ندارد." اکا چنانچه تحقيق برای هدف دوم انجام شود آنرا تحقيق کاربردی يا Applied Research می نامند و در تعريف آن گفته می شود: " اين نوع تحقيق برروی يافتن راه خل مسائل فوری با ماهيت عملی متمرکز می شود و بنابراين اين تحقيقات جنبه عملی داشته و معمولاخود محققين درکاربرد نتايج دخيل می باشند."
بديهی است تقسيم بندی های متعدد ديگری برای روش های تحقيق وجو دارد که در ادامه مباحث مورد بررسی و بحث قرار خواهد گرفت.
آنچه در اين مقدمه اهميت دارد آنکه تخقيق از ديرباز با آدمی همراه بوده است و در طول تاريخ به شيوه ها و روش های مختلفی آنرا انجام داده است . چنانچه انسان با تحقيق آشنا نمی شد و و اقدام به انجام آن نمی کرد آيا دانش و علم انسان تا بدين پايه امروزی بود ، مسلما پاسخ منفی است ( من هميشه در کلاسهای خود برای دانشجويان اين جمله را ياد آوری می کنم که چنانچه دانشجو به اندازه استادش بداند هيچگاه نبايد توقع پيشرفت علم را داشته باشيم و اين واقعيتی است که نگاه به تاريخ علم و پيشينيان آنرا برای ما بيشتر مشخص خواهد نمود) بنابراين تحقيق هم از ديدگاه فردی و هم از ديدگاه اجتماعی يک ضرورت است و انسانی که جستجو و تحقيق را در زندگی خود نداشته باشد ، تصوری از رشد و تکامل هم برای او نمی توان داشت.علاوه براين ضرورت انجام تحقيق از ديگاه علمی نيز انکار ناپذير است چه "تحقيق را مايه حيات علم دانسته اند" و بدون انجام تحقيق علم همچون آبی که در حائی ماند باشد دچار گنديدگی و تبديل شدن به لجنزار خواهد شد.