|
بسمه تعالی
معلولیت در کمین همه ماست
دکتر محمد
کمالی، استادیار دانشگاه علوم پزشکی ایران
www.mkamali.com
«مرغ همسایه غاز است» شاید این نزدیک‌ترین مثل به وضعیت ما افراد به
اصطلاح عادی یا سالم نسبت به پدیده معلولیت است. همیشه معلولیت و
ناتوانی را بسیار دور از خود می‌بینیم و آن را چیزی می‌پنداریم که به
سراغ ما نخواهد آمد. کما اینکه در مورد تصادفات رانندگی هم، اتفاقی که
رخ می‌دهد از همین منظر قابل بررسی است. عدم رعایت مقررات، تخطی از
سرعت مطمئنه، نبستن کمربند ایمنی و غیره ... اینها عمده‌ترین دلایل
تصادفات هستند، که شاید در عمق خود از همین مثال نشأت می‌گیرد «حادثه
در کمین دیگران است نه من...»
با نگاه فوق معلولیت نیز همیشه برای دیگران است، لیکن حقیقت ماجرا این
است که در یک ثانیه، امکان رخ دادن معلولیت و ناتوانی برای همه ما وجود
دارد، یک سقوط از بلندی، تصادفی به هنگام رانندگی، ابتلا به یک بیماری
صعب‌العلاج، عدم رعایت دستورات بهداشتی، پزشکی و حتی عدم رعایت اصول
آرگونومیکی در محیط‌های کار و سکونت و عدم تغذیه صحیح در دوران بارداری
و بعد از آن، برخی مسائل وراثتی و ژنتیکی و ... همه می‌تواند علتی برای
ابتلا به پدیده ناتوانی و معلولیت باشد. نکته مهم تفاوتی است که بین
بیماری و ناتوانی و معلولیت باید در نظر گرفت. بیماری حالتی موقتی،
درمان‌پذیر و گذرا است، لیکن معلولیت حالتی دائمی است و همواره با فرد
در دوره زندگی‌اش باقی می‌ماند. از این نظر، ناتوانی تمامی جنبه‌های
زندگی فرد به‌ویژه نیازهایش را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این در حالی است
که نیازهای او نه تنها همانند سایر افراد عادی باقی می‌ماند بلکه
افزایش هم می‌یابد.
آنچه متاسفانه طی قرون متمادی در مورد معلولان دیده شده است، حاکی از
وجود نگرشی منفی نسبت به این پدیده است که متاسفانه تا همین هزاره سوم
هم ادامه یافته است. غفلت و نادیده گرفتن معلولان در همه جنبه‌های
زندگی حتی در کشورهای توسعه‌یافته، به‌رغم بهبود نسبی که در وضعیت
زندگی آنان به وجود آمده است، هنوز وجود دارد و این وضعیت در کشورهای
در حال توسعه که 80 درصد افراد دارای ناتوانی را در خود جای داده است،
متاسفانه به شدت ناامید‌کننده است. وضعیت آموزش، بهداشت و درمان و
توانبخشی، مسکن، اشتغال، دسترسی‌ها، تفریح، ورزش و سرگرمی و نیازهای
اقتصادی معلولان در جوامع مختلف بر روی طیفی که یک سوی آن بهبود نسبی و
سوی دیگر آن فقدان کلی است قرار دارد. این در حالی است که به دنبال
بروز ناتوانی و معلولیت که امروزه در تعاریف جدید سازمان جهانی بهداشت،
از گستره وسیعی هم برخوردار شده است، شخص توان انجام امور را به
شیوه‌ای که سایر افراد عادی در جامعه انجام می‌دهند، نخواهد داشت. این
امر نیازهای جدیدی را برای او مطرح می‌سازد. فرد مبتلا به قطع عضو
نیازمند پروتز، فرد دارای اختلال بینایی نیازمند عصا و ابزارهای مجهز
به خط بریل، فرد دارای اختلال شنوایی نیاز به سمعک و سالمندان نیازمند
ابزارهای کمکی متفاوت‌اند و به همین صورت هر نوع از ناتوانی نیازمندی
خاصی را مطرح می‌سازد. وظیفه جامعه، که در این حیطه عمدتا بر عهده
وزارتخانه‌ها و نهادهای مختلف است تامین و برآورد این نیازهاست.
توسعه فناوری‌های مختلف این روزها زندگی با داشتن ناتوانی و معلولیت را
تا اندازه‌ای از آن دشواری‌های گذشته راحت‌تر ساخته است. این ابزار‌ها
و تجهیزات نه تنها در امور درمانی و توانبخشی افراد دارای ناتوانی و
معلولیت موثر هستند بلکه در زندگی شخصی و اجتماعی آنان هم تاثیرات
شگرفی گذاشته‌اند. در این میان تجهیزات ارتباطی جدید نقش عمده‌ای در
تسهیل زندگی معلولان ایفا كرده است. امروزه در کشورهای توسعه‌یافته،
معلولان شدید هم در برخی موارد در مسکنی مستقل و به تنهایی زندگی
می‌کنند و استفاده از فناوری‌های نو این امر را میسر ساخته است، آنچه
متاسفانه این روزها برای معلولان ایرانی هنوز بیشتر به آرزوهایی
دست‌نیافتنی می‌ماند.
معلولان در ایران به‌رغم توسعه مناسبی که در امر شناسایی و ارائه برخی
خدمات توانبخشی به‌وجود آمده است، لیکن هنوز در بسیاری از موارد برای
حضوری ساده در جامعه نیز از امکانات اولیه برخوردار نیستند و
خانواده‌ها یا خود ایشان ترجیح می‌دهند در منزل بمانند. در دسترس نبودن
ساختمان‌ها و محیط‌های مختلف به همراه فقدان مناسب‌سازی معابر و اماکن
شهری، ساختمان‌های آموزشی، درمانی، اداری، مراکز خرید، مراکز فرهنگی،
ورزشی و تفریحی و...موقعیتی را آفریده است که با وضعیت نسبتا مطلوب هم
سال‌ها فاصله دارد. خانواده‌ها و افراد دارای ناتوانی و معلولیت از
وضعیت مسکن، اشتغال، وسایل حمل‌ونقل عمومی، فقدان، کمبود، گرانی و
پایین بودن کیفیت وسایل کمک‌توانبخشی متاسفانه هنوز هم گلایه‌مندند و
این در حالی است که وارد چهارمین سال تصویب «قانون جامع حقوق معلولان»
می‌شویم. قانونی که امید به برطرف شدن غفلت‌ها و نادیده گرفتن معلولان
در جامعه را نوید داد اما هنوز فاصله زیادی با تحقق آن احساس می‌شود.
اگر همگان به این مهم توجه کنند که معلولان هم شهروندان این جامعه
هستند و از حقوقی مشابه سایر افراد عادی برخوردارند، آنگاه توجه خواهند
داشت که برخی کارها که با عنوانی ویژه برای معلولان انجام بگیرد،
اقدامی علیهده نیست بلکه با این اقدام تنها شهروندان معلول هم از
امکاناتی مشابه افراد عادی برخوردار شده‌اند. اینکه سرویس ویژه ایاب و
ذهاب برای معلولان توسط شهرداری طراحی و اجرا شود، یا اماکن عمومی قابل
دسترسی برای معلولان شوند، تنها گوشه‌ای از ادای دین جامعه به این
افراد به عنوان شهروند جامعه است، در غیر این صورت همین وضعیت فعلی است
که می‌گوییم سال‌هاست که معلولان از خدمات حمل و نقل در جامعه بی
بهره‌‌اند.
به هر حال سال 87 را در حالی آغاز می‌کنیم که اجرای قانون جامع حقوق
معلولان و پیوستن ایران به کنوانسیون حقوق معلولان از خواسته‌های اصلی
جامعه معلولان ایرانی است و همه باید تلاش کنیم تا نشانه‌های عملی از
تامین این حقوق را شاهد باشیم. در غیر این صورت مطالبات برجای مانده
معلولان افزون‌تر از گذشته خواهد بود.
|
