اول/
به این آمار نگاهی بیاندازید... در حال حاضر بیش از 180 میلیون نفر
مبتلا به اختلالات بینائی در جهان زندگی میکنند که میان آنها 45
میلیون نابینای مطلق و 135 میلیون نیمه نابینا حضو ردارند و بیش از
نود درصد آنها در کشورهای در حال توسعه زندگی می کنند . هم اینک
در هر پنج ثانیه یک نفر به تعداد نابینایان افزوده می گردد ودر هر
دقیقه یک کودک نابینا می گردد. كارشناسان پيش بيني مي‌كنند تعداد
افراد نابينا در سال
۲۰۲۰به
۷۶
ميليون نفر و افراد مبتلا به نقص بينايي به بيش از
۲۰۰ميليون
نفر برسد.
براساس گزارش سازمان بهداشت جهاني حدود
۸۰درصد
نابينايان جهان بالاي
۵۰
سال سن دارند و حدود
۱/۵ميليون
كودك نيز از نابينايي رنج مي‌برد.
به گفته پزشكان و متخصصان
۶۰درصد
نابينايان قابل درمان و نابينايي
۲۰
درصد آنان قابل پيشگيري است.
بر اساس اين گزارش در جوامع توسعه‌يافته ، گستره نابينايي
۶۰نفر
در هر يك ميليون نفر است كه اين رقم درجوامع در حال توسعه به بيش
از
۱۰برابر
يعني
۶۰۰نفر
در هر يك ميليون نفر مي‌رسد.
تصور میکنم آمار که در بالا ذکر شد بتواند وسعت ، شدت و اهمیت
موضوع اختلالات بینائی را مشخص کند. لیکن متاسفانه نه تنها در حوزه
سلامت به طور اعم ، بلکه در حوزه ناتوانی و معلولیت و توانبخشی نیز
به طور اخص در این زمینه اقدامات اساسی صورت نپذیرفته است. این
وضعیت را هم در فعالیت های علمی و هم در اقدامات بهداشتی ، درمانی
و توانبخشی می توان مشاهده نمود. فقدان این امر سازمان جهانی
بهداشت را بر آن داشت تا با همکاری آژانس بین المللی پیشگیری از
نابینایی و بعضی سازمانهای غیر دولتی بین المللی برنامه ای را تحت
عنوان دیدن 2020
(Vision 2020)
با هدف از بین بردن نابینایی قابل پیشگیری تا سال 2020 طراحی و به
مرحله اجرا بگذارد تا اینکه برای همه افراد بشر حق برخورداری از
دیدن فراهم شود . اجرای این طرح مستلزم مشارکت فعال دولتها،
آژانسهای سازمان ملل متحد ، سازمانهای مسئول مراقبت از چشم و
بینایی ، دست اندرکاران بهداشت و سلامتی ،موسسات بشر دوستانه و
کلیه افرادیست که مایلند در این اقدام مشترک برای حذف علل نابینایی
تا سال 2020 همکاری نمایند . در حال حاضر بیش از صد کشور جهان
اجرای این طرح را آغاز کرده اند در کشور ما نیز اقداماتی در این
زمینه انجام شده است که در صورت هماهنگی بیشتر و جلب مشارکت همه
نیروهای فعال در زمینه مراقبت از چشم و بینایی می توان انتظار داشت
که به نتایج قابل قبولی در این زمینه دست یابیم. به نظر می رسد
در صورت عدم انجام اقدامات پیشگیرانه تا سال 2020 یکصد میلیون نفر
دیگر به دلایل نه چندان مهم دچار نابینایی یا کم بینایی خواهند شد
که عمده ترین این علل کاتاراکت (آب مروارید) می باشد.
دوم/
آموزش نابینایان از جمله مهمترین حیطه ای مرتبط با این گروه است.
عمده فعالیت ها در این زمینه در سازمان آموزش و پرورش استثنائی
انجام می شود. آموزش نابینایان در مدارس خاص و بسیار محدود انجام
می شود که این حکایت از دو مطلب دارد. اول اینکه تعداد نابینایان
در کشور اندک است و دوم اینکه در مسیری متفاوت، نابینایان ترجیح
داده اند در مدارس عادی تحصیل کنند. بدیهی است دلیل اول را نباید
در این موضوع دخیل دانست ، اما موضوع دوم مهم و قابل بررسی است.
هنوز شیوه آموزش در مدارس ویژه نابینایان همان مدل قدیمی است که
متاسفانه از انعطاف لازم هم برخوردار نیست. موضوع لوح و قلم و
نوشتن با آن در کلاسهای ابتدایی که دیگر با نیازها و امکانات
امروزی مطابقت ندارد ، از جمله شکایت های والدین این گروه از دانش
آموزان است که تصور نمی کنم هنوز برای آن چاره ای اندیشیده شده
باشد. توجه به نمونه های موفق افراد نابینا که بدون حضور درمدارس
استثنائی به مدارج عالیه تحصیلی دست یافته اند میتوانددلیل خوبی بر
این امر باشد که تاکید زیاد بر استفادهاز مدارس ویژه به شکل گذشته
دیگر کارساز نیست . خوشبختانه گرایش سازمان آموزش و پرورش استثنائی
به سوی آموزش فراگیر و تلفیقی در سالهای اخیر بوجود آمده است که
باید از سرعت بیشتری برخوردارشود . این امر باعث خواهد شد تا شاهد
حضور بیشتر دانش آموزان نابینا و یا دارای اختلال بینائی در مدارس
عادی باشیم. در این میان توجیه هرچه بیشتر معلم ها و مدیران مدارس
عادی و نیز مدیران ستادی وزارت آموزش و پرورش برای قبول این کار،
وظیفه سنگینی است که باید به صورت جدی مورد عنایت مدیران سازمان
آموزش و پرورش استثنائی قرار گیرد.
سوم/
هر چند نابینایان در جوامع از نظر قدمت حضور بیش از دیگر گروهای
افراد دارای ناتوانی شناخته شده هستند، لیکن به لحاظ اجتماعی تنها
به گونه ای خاص مورد توجه واقع شده اند. دو فعالیت عمده در جواع
برا ینابینیان بیشتر حول محور ها بفروشندگی و تلفنچی خلاصه شده
بود. حرکت ها یفزاینده برای حضور بیشتر معلولان د رجوامع بعد از
1980 باعث تقویت میزان حضور و تنوع این امر در اجتماعات شده است.
امکان ادامه تحصیل در مدارج عالی و کسب توفیق در این حیطه ، گروه
های زیادی از افراد نابینا راآماده حضور د ربازار کار در رشته ای
مختلف و بویژه علوم انسانی نموده است. هر چند هنوز این امر مورد
قبول دست اندکاران در جوامع و بخصوص کشورها یدر حال توسعه قرار
نگرفته است و به نظر می رسد بیکاران نابینا نسبت به سایر گروه های
معلولان ار حجم بیشتری برخوردارند. بنابراین موضوع اشتغال نابینان
و نیز حضور فعال آنان در اجتماع باید بیش از گذشته مورد توجه قرار
گیرد و موانعی که بر سر این حضور وجود دارد که عمدتا ناشی از کمبود
آگاهی از توانمندی آنان و نیز وجود نگرش منفی تاریخی نسبت به این
پدیده است، بر چیده شوند. دستور اخیر ریاست محترم قوه قضائیه برای
استخدام سی نفر از نابینایات حقوقدان در این مسیر قابل ارزیابی و
تقدیر است. هر چند اطلاعات نشان میدهد چندین برابر این عده متقاضی
برای کار در امور حقوقی در بین نابینایان وجود دارد.
چهارم/
نابینان برای حضور فعال در جامعه خود نیازمند مجهز شدن با امکانات
و وسایل کمکی هستند ، همانگونه که سایر گروه های معلولان بدانها
احتیاج دارند. تعبیر روز جهانی نابینایان به روز " عصای سپید "
ناشی از همین ارتباط تنگاتنگ با مسئله تجهیزات و وسایل کمکی می
تواند باشد. توسعه فنآوری و پیشرفت های حاصله در این حیطه به گونه
ای است که امروز در کشورهای توسعه یافته بسیاری از نابینایان خود
به تنهائی از عهده بیش از 90 درصد امور خود بر می آیند. این در
حالی است که در کشورهای در حال توسعه این کار در محدوده ای سی تا
پنجاه درصدی در نظر گرفته می شود. وضعیت ما در ایران با دو وجه
متفاوت در این زمینه قابل بررسی است. پیشرفت های داخلی در زمینه
دسترسی به فنآوری های نو در اندازه ای قابل قبول وجود دارد به طوری
که امکان دسترسی الکترونیکی نابینایان را به رایانه و اینترنت به
شکلی قابل استفاده فراهم مینماید. البته گرانی و در بسیاری موارد
کم اهمیت جلوه دادن موضوع وسایل مورد نیاز نابینایان در دو سازمان
اصلی مرتبط باعث شده است تا وجه دیگر کار خورد را بروز دهد. بدین
صورت که گاه مشاهده می شود نابینایان از دسترسی به اقلامی همچون
عصا ، ضبط صوت و حتی همان لوح و قلم قدیمی محروم می شوند. تامین
وسایل کمکی مورد نیاز نابینایان باید مورد توجه جدی مسئولان امر
قرار گیرد.
پنجم/
تامین فرصت های برابر برای حضور افراد دارای ناتوانی در اجتماع
معمولا مهمترین هدف از انجام برنامه های توانبخشی منظور می شود.
رسیدن به این هدف مستلزم مداخله برنامه توانبخشی در بستر های
اجتماعی است. این کار به دو شیوه باید انجام شود. اول آگاهسازی
جامعه از توانمندی ها و حق معلولان برای حضور در اجتماع و دوم وضع
قوانین و پیگیری آنکه قوانین به شکلی درست به اجرا درآیند. در این
زمینه هر چند اقداماتی د رهر دو حیطه انجام شده است لیکن هنوز در
مراحل ابتدائی قرار درایم. قانون جامع حقوق معلولان علیرغم آنکه سه
سال از تصویب خود را پشت سر گذاشته است هنوز در بسیار از موارد
اجرائی نشده است. از سوی دیگر تلاش ها برای آگاهسازی جامعه هم شکل
قابل قبولی به خود نگرفته است. در این میان موضوع دسترسی به
امکانات جامعه بواسطه آنکه نکته کلیدی و لازم برای حضور فعال
معلولان در اجتماع است، باید برای همه اعضای جامعه روشن شودتا همه
خود را متعهد بع تامین این دسترسی ها بدانیم. استفاده از امکانات
عمومی توسط نابینان باید مورد توجه دست اندرکاران قرا رگرفته و
مناسب سازی آنها را در دستور کا رخود قرار دهند. از نمونه های این
موارد می توان به امور بانکی – افتتاح حساب بریل ، برداشت از خود
پردازها با گویا نمودن و برجسته سازی کلیدها - برجسته سازی مسیر
های رفت آمد، استفاده از خط بریل در کلید آسانسور و گویا نمودن آن
، صدا دار نمودن چراغ های راهنمائی، رعایت استاندارد های تدوین شده
درساختمانها و اماکن عمومی و آموزشی ، رعایت استاندارد های برنامه
نویسی رایانه ای برای تامین امکان استفاده نابینایان و....اشاره
نمود. همه باید به این مطلب توجه کنیم که در حیطه کاری خود کدام
گونه از مناسب سازی برای تامین دسترسی معلولان و نابینایان
موردلزوم است و آن را به مرحله اجرا درآوریم...
در پایان/...
روز جهانی بینایی (نابینایان ) یک رویداد سالیانه است که در دومین
پنج شنبه اکتبر هر سال با هدف جلب توجه مردم جهان به این نکته که
80% موارد نابینایی قابل پیشگیری یا قابل درمان می باشند، برگزار
می شود. برنامه های تدوین شده در این روز تلاش میکنند تا دولتها و
موسسات و سایر منابع سرمایه گذار را متقاعد سازند که برای پیشگیری
جهانی از نابینایی سرمایه گذاری باید نمایند(هزینه اقتصادی سالانه
پیشگیری از نابینایی در جهان حدود 28 بیلیون دلار تخمین زده می
شود).
روز جهانی بینائی ( نابینایان ) در سال 2007 با انتخاب شعار " دیدن
برای کودکان " به تمرکز بر روی کودکان اختصاص یافته است و از همین
منظر اهمیت پیشگیری و درمان برای تحقق اهداف 2020 بسیار جدی تر
میشود.باید تلاش نمود تا از تاثیرات نامطلوب پدیده اختلالات بینائی
بر کودکان در حد امکان پیشگیری نمود و درصورت مواجهه با آن اقدام
به درمان مناسب در اولویت قرار گیرد. انجام برنامه های غربالگری و
پائین آوردن سن انجام آن در این زمینه می تواند اقدام مناسبی باشد.
برای همه دوستان نابینا و کم بینا آرزوی سلامت یو توفیق بیشتر در
مراحل زندگی دارم....
