مباحث درسی 

 

 تعریف مفاهیم و متغیرها

در اين درس شما با نحوه تعريف متغير ها و مفاهيم  در تحقيق خود آشنا می شويد. 

اهداف درس

  • چرا تعريف مفاهيم و متغير ها مهم است؟

  • تعريف شرح و عملی مفاهيم ومتغيرها چگونه انجام می شوند؟

  • تعريف متغير و انواع آن

  درس بعدی


  • مفهوم و متغیر دو عنصر هستند که در اغلب تحقیقات حضوری تام و تمام دارند. در تحقیق به روش علمی یکی از حساسترین اقدامات تعریف صحیح و مناسب از این دو عنصر می باشد. اهمیت کار در این مرحله به صورتی است که لازم است با توجه به ویژگی های تحقیق به روش علمی دو گونه تعریف بدست می دهیم. تعریف شرحی و تعریف علمی و این دو تعریف را در مورد هر دو عنصر باید ارائه کرد. تفاوت بین مفهوم و متغیر در یک تحقیق شاید بسیار ظریف باشد. منظور از مفهوم آن عنصری از تحقیق است که محقق قصد اندازه گیری آن را ندارد لیکن باید برای سایرین به طور مشخص آنرا تعریف نماید تا دیگران منظور و مقصود محقق را از آن واژه یا مفهوم درک نمایند و متغیر آن عنصری است در تحقیق که محقق دقیقا قصد اندازه گیری آنرا دارد و ضروری است دیگران درک مشخصی از آن بر اساس تعریفی که محقق ارائه می کند داشته باشند.

  • از همین جهت است که هم در تعریف مفاهیم و هم در تعریف متغیرها به دو گونه از تعریف روبرو هستیم. تعاریف شرحی عمدتا از لغت نامه ها ، دائره المعارف ها ، کتاب های مرجع و کتب درسی و... اقتباس می شود و تنها عنصر مورد نظر را تعریف نظری یا تئوری می نماید. به عبارت دیگر تعریف یک مفهوم بوسیله مفاهیم دیگر که معمولا از مطالعات و نظریه های موجود نشات می گیرد و با بیانی علمی ارائه می شود.بدیهی است در هنگام تعریف ذکر منبع مورد استفاده ضرورتی اجتناب ناپذیر است. (مثال) اما در تعاریف عملی که به طور مشخص بر عهده محقق قرار دارد محقق آنچه را که از این عنصر در این تحقیق خاص مد نظر دارد بیان می کند. به بیان دیگر محقق به مشخص ساختن و تعریف نمودن آن متغیر و تعین کردن عملیات و معیارهای تجربی که برای اندازه گیری و سنجش آن لازم است می پردازد. (مثال)

  • تعریف متغیر : متغیر مشخصه یک عنصر پدیده موجود زنده و یا هر چیزی است که قابلیت تغییر داشته و می تواند مقادیر مختلفی را بپذیرد. آنچه اهمیت دارد آنکه باید دقت شود در هر تحقیق ما متغیرهای خاص خواهیم داشت و اینگونه نخواهد بود که همه آنچه در یک مطالعه بعنوان متغیر حضور دارند برای تحقیق نامطلوب است. از سوی دیگر نوع متغیر علیرغم مشابه بودن عنوان از یک مطالعه به مطالعه دیگر ممکن است متفاوت باشد. (مثال)

  • متغیر را براساس عوامل مختلف به گونه های متفاوتی تقسیم بندی می نماید:

  • چنانچه اهداف تحقیق مد نظر قرار گیرند 2 گونه متغیر خواهیم داشت:

  •  متغیر مستقل: آن متغیری است که محقق تاثیر آن را بر سایر متغیرها مورد سنجش قرار می دهد. (مثال)

  •  متغیر وابسته: آن متغیری است که متغیر مستقل بر روی آن اثر می کنند. (مثال)

  •  متغیر زمینه ای (جمعیت شناسی یا دموگرافیک):در مطالعات بر روی جوامع انسانی برخی متغیرهای وابسته به جمعیت حضور دارند که سنجش آنها به نحوی مورد استفاده ما خواهد بود. این متغیرها خصوصیات جامعه مورد مطالعه را به نحوه مطلوبی توصیف می کنند.  (مثال)

  •  متغیر مداخله گر: آن متغییری است که بر روی رابطه علت معلولی بین دو یا چند متغیر تاثیر می گذارد و باعث قوی یا ضعیف شدن رابطه بین متغیرها از حد واقعی آنها می شود.(مثال)

  • اما شکل ديگر بر اساس خصوصیات متغیر تقسیم بندی صورت بگیرد:

  •  متغیر کمی: و آن متغیری است که با عدد نمایش داده می شود. بدیهی است این متغیر همچون تقسیم بندی معمول در اعداد به دو دسته متغیر گسسته و پیوسته تقسیم خواهد شد که متغیر پیوسته مقادیر کسری را هم می پذیرد ولی گسسته این امکان را ندارد. (مثال)

  • متغير کيفی: این متغیری است که کیفیت صفات با آن معرفی می شود. 

  •  متغیر مرکب: متغیری را که از ترکیب دو یا چند متغیر به وجود می آید می نامند.  (مثال)

  • در همین جاست که تعریف متغیر آنهم به شکل عملی یا کاربردی ضرورت پیدا می کند. تعریف عملی باید بر اساس ملاکهایی صورت بگیرد که مهمترین آنها عبارتند از:

  •  قابلیت انجام داشته باشند

  •  دقیق و مشخص باشند

  •  قابلیت اندازه گیری داشته باشند

درس بعدی

 

تمرین کلاسی

 - مفاهيم و متغيرهای طرح تحقيق خود را تعريف شرحی و عملی کنيد.

  دعوت به همکاری

استاد ارجمند ، دوست عزيز دانشجو و دانش پژوه

مباحثی که در اينجا به نظر شما رسيده است جسارت هائی از دانشجوئی است که صرفا بخاطر آغاز حرکتی نوين در مسير پرشتاب فنآوری های نو در ايران و در حوزه علوم توانبخشی بدان دست يازيده است. بديهی است با نقاط ضعف و کاستی هائی همراه است که نظرات ، انتقادها و پيشنهادات ارزنده شما می تواند راهگشای آن به مسير مطلوب و صحيح باشد. بنابراين تقاضا دارد با نظر لطف خود ، من را در ادامه اين راه ياری نمائيد. آنچه شما ارائه خواهيد نمود در صورت تمايل خودتان با نام و آدرس شما در صفحه ويژه ای  قرار خواهد گرفت . اميدوارم بزودی با استفاده از مقالات و مطالب ارسالی شما اين مبحث به يکی از فراگيرترين کلاسهای " روش تحقيق الکترونيک " در ايران مبدل شود.خوشحال خواهم شد چنانچه بتوانم از نظر ها ، پيشنهاد ها ، پرسش ها و مقالات شما در اين قسمت استفاده نمايم . موضوعات زير برای بحث و پژوهش پيشنهاد می شوند:

  •    مشکل توانبخشی در کشور چيست؟

  •    مهمترين مسائل معلولين کدامند؟

  •    چرا تحقيق در مورد مسائل ناتوانی مهم است؟

   چنانچه پرسش ، نظر و يا پيشنهادي داريد ، برايم بنويسيد. پيشاپيش از نظر ها و پيشنهادات شما سپاسگزاري مي کنم. 

 کدام يک از موارد زير را مي خواهيد بفرستيد؟

پرسش مشکل پيشنهاد تقدير

 موضوع

 مطلب خود را در فضاي زير بنويسيد:

 لطفا نحوه تماس با خود را مشخص کنيد:

  نام

E-mail

تلفن

فاکس

لطفا" در مورد اين موضوع د راسرع وقت پاسخ دهيد.

امروز

سرفصل های درس

مقدمه
 انتخاب موضوع
مرور بررسی های قبلی
بيان مسئله تحقيق
 اهداف تحقيق
فرضيه يا سوالات مهم
تعريف مفاهيم ومتغيرها
مقياس اندازه گيری
جامعه مورد مطالعه
جمع آوری اطلاعات
  تجزيه و تحليل دادها
برنامه ريزی اجرا
ملاحظات اخلاقی
محدوديت های پژوهش
گزارش نويسی

 

پيوندهای داخلی

مرکزملی تحقيقات علوم پزشکی
مركز اطلاعات و مدارك علمي
بانک اطلاعات توانبخشی ايران
 مقالات علوم پزشکی ايران
دانشگاه علوم پزشکی ایران
وبگاه توانبخشی ایران
 
 
 
 

 

پيوندهای خارجی

Google
Medline
Medscape
Google Scholar
Free Medical Journals
 
 
 
 
 

 

پيوست ها

مثال های درس
 
 
 
 
 
 
 
 
 

کليه حقوق محفوظ ومتعلق  به دکتر محمد کمالی است .نقل مطلب از کلاس روش تحقيق صرفا با ذکر نام و نشاني کامل سايت و نويسنده مجاز می باشد .