-
در طول سالیان و از ابتدای حیات بشر ، انسان همیشه با
تحقیق سروکار داشته است . آنچه در اینجا اهمیت دارد آنکه تحقیقی می
تواند راهگشا باشد که بر اساس اصول و موازین علمی صورت پذیرد.
-
تحقیق در لغت به معنای درست و راست گردانیدن،پیدا کردن ، افتن
ياجستجوی حقیقت آورده شده است.
تعاریف به عمل آمده از تحقیق و پژوهش فراوانند. تحقیق به روش علمی
را مجموعه مقررات و قواعدی دانسته اند که چگونگی جستجو برای افتن
حقایق مربوط به پک موضوع را نشان م
دهد.در جايی دیگر آن را حقیقت پژوهی ناميده اند و گروهی از دانشمندان اینگونه تحقیق را عملی منظم
که در نتیجه آن پاسخ هائی برای سوالات مندرج در موضوع تحقیق بدست
خواهد آمد تعریف کرده اند.
-
درهرصورت مشخص است که وجه اشتراک در همه این تعاریف جستجوی
حقیقت است و
حقیقت پک پدیده ذهنی است که با
واقعیت ( یعنی وجود عینی ) مطابقت دارد.( هرچند ممکن است این امر
در علوم تجربی صحیح باشد لیکن در علوم نظری چنین نیست) به هرحال
مانيز در روش تحقیقی که بحث خواهیم کرد بدنبال افتن حقیقت خواهیم
بود. به صورت خلاصه منظور ما از روش علمی تحقیق،
مجموعه قواعد و
رويه ای است که محقق برای جمع آموری
حقایق
و واقعیت ها دنبال می کند تا سپس آنها را تفسیر ، تبین و اثبات
نماید.
-
جان ديوئی معتقد است:" اولين مرحله تحقيق احساس وجود يک
مشکل است؛ به اين معنی که پژوهشگر
در کار خويش با مانع يا
مشکلی روبرو گرديده است که در حل
آن ابهام يا ترديد دارد و نمی تواند در مقابل آن ساکت بماند."
بنابراين اين نقطه آغازين در انجام هرگونه پژوهش يا تحقيقی بسيار
مهم است و نقش آموزش افراد برای مسئله يابی که در برخی نظام های
آموزش و پرورش برآن بسيار تاکيد می شود نيز از همين امر نشات می
گيرد. هرچه ضرورت پرسش در هنگام تدريس برای فراگير بيشتر مطرح شود
و از او خواسته شود تا ذهن خود را برای طرح سوالات بيشتر فعال سازد
می توان انتظار داشت که در آينده نياز به تحقيق و پيشرفت در او
ارتقا يابد.
(مثال)
-
اولين مرحله از تقسيم بندی تحقيق را می توان منوط به هدف از انجام
تحقيق دانست.بدين صورت که آيا هدف از انجام تحقيق علائق علمی محقق
است يا احتياجان عملی . بدين شکل که محقق برای موشکافی در تجربيات
خود و ديگران ، کنجکاوی های علمی ويا الهامات وفرضيات علمی محض
بنبال اجرای تحقيق است و يا اينکه هدف کسب اطلاعاتی است که بتواند
مشکل يا مسئله فوری را حل نموده ويا زمينه را برای تصميمم گيری در
مورد يک موضوع يا مسئله خاص فراهم نمايد. چنانچه هدف اول مد نظر
باشد با تحقيق بنيادی يا
Basic Research روبرو هستيم که در تعريف آن گفته ميشود: " تحقيقی است که برای
گسترش و بسط دانش يا علوم پايه در يک نظام و بخاطر فهم آن طرحريزی
می شود.ممکن است همه يا بخشی از اين دانش در آينده کاربد داشته
باظد ولی معمولا خود محقق در کاربرد نقشی ندارد." اکا چنانچه تحقيق
برای هدف دوم انجام شود آنرا تحقيق
کاربردی يا
Applied
Research
می نامند و در تعريف آن گفته می شود: " اين نوع تحقيق برروی يافتن
راه خل مسائل فوری با ماهيت عملی متمرکز می شود و بنابراين اين
تحقيقات جنبه عملی داشته و معمولاخود محققين درکاربرد نتايج دخيل
می باشند."
-
بديهی است تقسيم بندی های متعدد ديگری برای روش های تحقيق وجو دارد
که در ادامه مباحث مورد بررسی و بحث قرار خواهد گرفت.
-
آنچه در اين مقدمه اهميت دارد آنکه تخقيق از ديرباز با آدمی همراه
بوده است و در طول تاريخ به شيوه ها و روش های مختلفی آنرا انجام
داده است . چنانچه انسان با تحقيق آشنا نمی شد و و اقدام به انجام
آن نمی کرد آيا دانش و علم انسان تا بدين پايه امروزی بود ، مسلما
پاسخ منفی است ( من هميشه در کلاسهای خود برای دانشجويان اين جمله
را ياد آوری می کنم که چنانچه دانشجو به اندازه استادش بداند
هيچگاه نبايد توقع پيشرفت علم را داشته باشيم و اين واقعيتی است که
نگاه به تاريخ علم و پيشينيان آنرا برای ما بيشتر مشخص خواهد نمود)
بنابراين تحقيق هم از ديدگاه فردی و هم از ديدگاه اجتماعی يک ضرورت
است و انسانی که جستجو و تحقيق را در زندگی خود نداشته باشد ،
تصوری از رشد و تکامل هم برای او نمی توان داشت.علاوه براين ضرورت
انجام تحقيق از ديگاه علمی نيز انکار ناپذير است چه
"تحقيق را مايه حيات علم دانسته اند"
و بدون انجام تحقيق علم همچون آبی که در حائی ماند باشد دچار
گنديدگی و تبديل شدن به لجنزار خواهد شد.
