هفته بهزیستی و چالش های دولت آینده

روزجهانی معلولان گرامی باد

امروز

باسمه تعالی

هفته بهزيستي وتأمين اجتماعي وچالشهاي دولت جديد

دکتر محمد کمالی

kamali@mkamali.com

1- درآغاز انقلاب اسلامي، تاكيد برتوسعه عدالت درتوزيع منابع وخدمات رساني همه جانبه توسط دولت، شكل گيري نهادهاي مختلفي را بدنبال داشت . نگاه همه جانبه براي دولتي كردن تمام امور، از اين منظركه بعنوان يكي ازشعارهاي اساسي انقلاب مي بايد فاصله بين دولت ومردم به سرعت ازميان برداشته مي شد وتمام مسئولان نيز درآن دروان خود را وقف خدمت به مردم مي دانستند، باعث گرديد تا ازمجموعه بيش از 13 سازمان ونهاد دولتي وغيردولتي – عمدتاً غيردولتي – به ابتكارشهيد بزرگوارفياض بخش ، بامصوبه شوراي انقلاب اسلامي درسال 1359، سازمان بهزيستي كشور متولد شود. شايد درآن روزها بنيانگذار سازمان ودست اندركاران ،تصور نمي كردند كه قريب20 سال بعد زمزمه غيردولتي نمودن فعاليت ها وامور اين سازمان به طور جدي مطرح خواهد شد.

2- فعاليتهاي متنوعي كه اين مجموعه بزرگ ارائه مي‌نمودند باعث شد تادوحوزه مهم امور اجتماعي وامور توانبخشي عهده دار فعاليتهاي مربوط به خود درسازمان جديد شوند. خدمات به روستائيان درقالب خانه هاي فرهنگ روستايي ، امور مربوط به كودكان ومهدهاي كودك ، كودكان بي‌سرپرست،معتادان ، زنان ويــژه درحوزه اجتماعي وفعاليتهاي توانبخشي ونگهـداري ازمعلولان جسمي ،ذهني ، نابينايان ، ناشنوايان وسالمندان درحوزه توانبخشي سازمان متمركز شد. درطول اين سالها بسته به تخصص رئيس سازمان و معاونين هر حوزه شاهد جذب بودجه واعتبارات وارائه خدمات به صورتهاي مختلف در دو حوزه بوده ايم .

3- ازسال 1370 ، بواسطه حضورتفكري جديد درسازمان ، يك حوزه مهم ديگر هم به سازمان اضافه گرديد وتحت عنوان معاونت پيشگيري وامورفرهنگي آغاز بكار نمود. دودفتر پيشگيري ازمعلوليت ها وپيشگيري ازآسيب هاي اجتماعي تلاش نمود تا ازافزايش حضور افراد براي دريافت خدمات ازدو حوزه توانبخشي واجتماعي بكاهد.برخوردهاي‌متفاوت بااين حوزه وچالش هاي موجود با حوزه بهداشت وسلامت دروزارت بهداشت ، مانع از اوج گيري فعاليت هاي معاونت پيشگيري درسازمان بهزيستي بوده است.

4- دردوران رياست جمهوري جناب آقاي خاتمي ، توجه به نظام جامع رفاه وتأمين اجتماعي با تلاش پيگير درسازمان بهزيستي آغاز گرديد. مباني دستيابي به اين نظام وبرنامه هاي اجرايي آن درجلسات مداوم تدوين گرديد وسازمان بهزيستي مي توانست به عنوان متولي اصلي هدايت وراهبري اين نظام قرارگيرد. متأسفانه تغييرات مديريتي دروزارت بهداشت وسازمان بهزيستي مانع آن شد تاسازمان به جايگاه پذيرفته شده خود درنظام رفاه اجتماعي دست يابد. تشكيل وزارت رفاه تأمين اجتماعي هم متأسفانه تغيير عمده اي دربرنامه هاي موجود فراهم نكرده است . به طور جـدي بايـد‌ پذيرفـت ، عملكرد وزارت رفاه درمدت محــدود تشكيل خود ، رضايتبخش نبوده است .

5- همانطوركه ذكر شد ، انتقال سازمان بهزيستي كشور ازوزارت بهداشت ... به وزارت رفاه ، باعث تغيير عمده اي دربرنامه هاي وفعاليت هاي سازمان نگرديده است وروزمرگي ها ادامه يافته است . فقدان ديدگاهي جامع ، روشن وبلند مدت، عدم دستيابي به اهداف مهم دربرنامه سوم، چالش هاي موجود باوزارت بهداشت وهم اينك وزارت رفاه ، عدم تفكيك وظايف وگاهي موازي كاري كميته امدام با فعاليت هاي سازمان – عليرغم تصريح برنامه سوم توسعه - ،تنوع فراوان دروظايف و ارائه خدمات، يك جانبه گرايي درنوع خدمات ارائه شده ، عدم توجه به سپردن فعاليت هاي به بخش غيردولتي وعدم تبيين واضح وروشن نوع ارتباط با وزارت تازه تأمين رفاه ، مانع ازدستيابي سازمان به جايگاه واقعي خود درنظام جامع رفاه تأمين اجتماعي گرديده است.

6- درحال حاضر سازمان با چالشهاي مختلفي درحوزه هاي فعاليت خود روبروست. گسترش پديده هاي مختلفي كه تحت عنوان آسيب هاي اجتماعي مطرح هستند: افزايش اعتياد ومعتادان ، كودكان بدسرپرست، بي سرپرست ، خياباني ،زندانيان ، افزايش بزهكاري ، فراردختران وپسران ازيك ســو وتعيين تكليف آمــوزش پيش دبســتاني درچالش باوزارت آمـوزش وپـرورش و... ازجمله اين موضوعـات درحــوزه اجتماعي هستند. اما درحوزه توانبخشي گسترش روز افزون سالمندي وتعدادسالمندان كه به اعتقاد من ازجمله مهمترين چالشهاي در ده سـال آتي براي جامه خواهد بود، افزايش تعداد معلولان شناخته شـده ودرخواســتهاي آنــان وخانواده‌هايشان براي دريافت خدمــات توانبخشي واجتماعي، مناسب سازي محيطي ونگرشي براي پذيرش اين گروه ازمعلولان درجامعه ، موضــوع اشــتغال معلولان ، توســعه شكل هاي غيــردولتي معلولان ، ادغام برنامــه توانبخشي مبتني برجامعه درمراقبتهاي بهداشتي اوليه و... را مي توان ازچالش هاي مهم برشمرد. درحوزه پيشگيري برنامــه هاي غربانگري وپيگيري در زمــينه هاي نابينايي ، ناشنوايي ، كم تواني ذهــني وپيشگيري ازحــوادث ( بويـژه حوادث ناشــي از مين درمناطق چنگي ) و... نيـز پيشگيري ازكودك آزاري ، فراردختران وپسران ، اعتياد ، بزهكاري وطلاق ... موضوعاتي مهم هستند كه بايد به طور جدي بدانها توجه شود.

7- اينك كه درهفته بهزيستي هستيم وآرام آرام به مستقرشــدن دولت جديــد نزديك مي شويم ، به نظر مي رســد بايد توجه دولتمردان آينــده را به اين نكته جلب نمايــم كه تنها باشعارهاي عدالت محور نمي توان به توسعه عدالت ورفع فقر و نيازهاي محرومان دست يافت . به نظر مي رسد توجه عملي ونه شعاري به دو حوزه اجتماعي وتوانبخشي درسازمان بهزيستي وساير نهادهاي حمايتي موجود درجامعه ، براي تحقق شعارهاي عدالت محور دولت جديد ، ضروري است. البته جناب آقاي احمدي نژاد بايد توجه داشته باشند كه در دام شعارهايي كه به توزيع فقردربين مردم منجر مي گردد،نيافتند. اينكه دائماً ازافزايش تعداد افراد فقيري كه تحت پوشش خدمات ماقرار دارند، آمار ارائه كنيم ، افتخار نيست . افتخار آن است كه ماهانه وسالانه ازكاهش تعداد افراد تحت پوشش نهادها وسازمانهاي حمايتي ارائه آمار نمائيم. اين مهم بدست نخواهد آمد مگر آنكه قانون نظام جامع رفاه تأمين اجتماعي به طور كامل وهمه جانبه و بدون تبعيض با دربرگيري همه نهادها وسازمانهادرقالب وزارت رفاه به مرحله اجرا درآيد . در اين صورت باسياست گزاري يكسان واستفاده ازتمامي منابع موجود مي توان براي ازيبن بردن فقروتوزيع ثروت دربين نيازمندان اقدام نمود. مطمئن هستم با چنين ديدگاهي ، دولت آقاي احمدي نژاد مي تواند به موفقيت هاي مناسبي دست يابد.