شهر بدون مانع

روزجهانی معلولان گرامی باد

امروز

باسمه تعالی

کنوانسيون حقوق معلولان را جدي بگيريم

دکتر محمد کمالی

kamali@mkamali.com

تاريخ مشخصي براي حضور معلولان در جامعه بشري نمي توان ذکر کرد، چه به نظر مي رسد اين گروه در هميشه تاريخ حضور داشته اند ليکن آنچنان مشخص )خودخواسته، ناخواسته و اغلب به اجبار( بوده که هرگاه سخني هم از آنان به ميان آمده با نگرشي همراه با ترحم يا عناد و درشتي برخورد شده است، بدان سان که گويي جامعه اصولاً به آنها نيازي نداشته و ندارد. اما حکايت تاريخ سخت آموزنده است، آنچه دنيا امروز شاهد آن است، شکل گيري نهضتي است تا حقوق اوليه اين گروه عظيم را به آنان بازگرداند. گروهي که در طول تاريخ سخت ترين محروميت ها و آسيب ها را ديده اند، اين روزها به آنچه هميشه خواسته اند - قبول و پذيرفته شدن به عنوان انسان هايي که حق حيات و زندگي همچون ديگر شهروندان دارند - نزديک شده اند و اين امر از مسير «کنوانسيون جامع حقوق معلولان» محقق مي شود که به تازگي از سوي مجمع عمومي سازمان ملل متحد پذيرفته و تصويب شده است. اين کنوانسيون به عنوان بزرگ ترين دستاورد جامعه عظيم و بزرگ معلولان ويژگي هاي خاصي به خود گرفته است. اولين کنوانسيون در هزاره سوم است که به تصويب مي رسد، جامعه معلولان در تدوين آن نقش بزرگي ايفا کرده اند. کنوانسيون در مورد بزرگ ترين اقليت غيرنژادي در جهان است که جمعيتي بالغ بر 650 ميليون نفر - قريب ده درصد جمعيت جهان - را شامل مي شود. در نخستين روز گشوده شدن براي امضاي کشورها بيش از 88 کشور آن را امضا کردند که خود رکوردي براي سازمان ملل متحد در اين زمينه محسوب مي شود و تلاش ها براي تامين حقوق انساني افراد داراي ناتواني تاريخچه يي طولاني ندارد. به نظر مي رسد بعد از جنگ جهاني دوم است که با توجه به رشد دانش پزشکي و نيز علوم اجتماعي، تغييرات نسبتاً مهمي در جوامع اروپايي، امريکايي نسبت به اين موضوع پديدار مي شود که زمينه ساز حضور بيشتر معلولان در جوامع خود مي شود. گسترش مراکز توانبخشي، تهيه و توليد وسايل کمک توانبخشي، ساخت شهرک هاي ويژه معلولان جنگي باقي مانده از جنگ جهاني دوم و... در اين امر دخيل بوده اند. ليکن بيشترين فعاليت ها از سال 1980 به بعد صورت گرفته است. تعيين سال 1981 به عنوان سال جهاني معلولان و نيز دهه 1993-1982 به عنوان دهه جهاني معلولان و تدوين برنامه اقدام جهاني براي معلولان حاصل اين نگاه پيشرو است. به رغم اين کارها و نيز تدوين قوانين استاندارد براي حضور معلولان در جامعه و نيز برگزاري دهه معلولان در آسيا و آفريقا و سال معلولان اروپايي )2003(، نتايج آن گونه که انتظار مي رفت حاصل نشد. از همين رو در دهه 90 معلولان دو بار در سازمان ملل متحد براي تصويب کنوانسيون اقدام کردند که با شکست روبه رو شد اما در سال 2001 پيشنهاد مکزيک براي تدوين آن مورد تصويب قرار گرفت و کميته يي از سوي مجمع عمومي براي اين منظور در نظر گرفته شد. اين کميته در طول سال هاي 2001 تا 2006 با انجام ساعت ها مطالعه و جلسات 7گانه اصلي خود سرانجام در دسامبر 2006 کنوانسيون حاضر را تصويب و در روز 30 مارس 2007 يا دهم فروردين 1386 براي امضاي کشورها آن را گشود. اين مهمترين دستاورد در زمينه تامين حقوق معلولان است. به نظر مي رسد توقع زيادي که در بين جامعه معلولان و نيز کارشناسان حوزه معلوليت، توانبخشي و علوم اجتماعي نسبت بدان وجود دارد، در جامع بودن آن است. تعمق در متن کنوانسيون نشان دهنده آن است که تقريباً تمامي جنبه هاي انساني و حقوقي مرتبط با افراد داراي ناتواني به خوبي پوشش داده شده است و کشورها مي توانند به راحتي با داشتن حق تحفظ نسبت به تصويب و اجراي کنوانسيون در حيطه مقررات و قوانين خود اقدام کنند. اما نکته قابل توجه، تاخير نگران کننده در امضاي ايران بر اين سند است. به شخصه انتظار داشتم تا در همان روز اول گشوده شدن سند، ما نيز آن را امضا مي کرديم اما اين انتظار بحق نه تنها برآورده نشد بلکه اين روزها کمي هم بر نگراني ها افزوده شده است. اين در حالي است که به رغم سخنان همکاران در بهزيستي، نشانه اميدوارکننده يي هم به چشم نمي خورد. به نظر مي رسد تلاش ها در مجموعه سازمان بهزيستي، وزارت رفاه، جوامع غيردولتي معلولان و البته وزارت امور خارجه بايد گسترده تر از قبل انجام شود تا ان شاءالله شاهد تحقق اين امر باشيم. اين در حالي است که در اين زمينه مي توان به دو نکته حائز اهميت اشاره کرد: اول اينکه ما در سال 1383، قانون جامع حقوق معلولان را در مجلس تصويب کرده ايم. هر چند اين قانون با مشکلات و مسائلي روبه رو است که بايد در تجديدنظر جبران شود اما اين پيشگامي خود دليلي است که ما مي توانستيم در امضاي کنوانسيون نيز جزء پيشگامان باشيم. نگاه اسلامي ما به موضوع نشان مي دهد که ما وظيفه يي دوچندان نسبت به تضمين حقوق انساني اين قشر از جامعه داريم. دوم اينکه امکان امضاي کنوانسيون به صورت مشروط )Optional( نيز وجود دارد که تعداد زيادي از کشورها به همين شيوه امضا کرده اند تا در هنگام تصويب آن در پارلمان هاي خود نسبت به موارد خاصي که مغاير با قوانين جاري خود است، اقدام کنند. بنابراين در شرايط کنوني، اولويت نخست را بايد به امضاي کنوانسيون اختصاص داد و در اين مسير همه دوستاني که مي توانند بايد در زمينه آگاه سازي و روشن کردن افکار عمومي و مسوولان تلاش کنند. اين کار نيز بايد بدون هيچ گونه شائبه سياسي انجام شود تا از مشکلاتي که اين طرز تلقي و تفکر مي تواند در نهايت به عدم امضاي کنوانسيون بينجامد، جلوگيري کند.

هنوز تا تامين حقوق ناديده گرفته شده معلولان در جامعه راه درازي در پيش داريم. در اين مسير بايد با توکل به خداوند متعال و اميد به ياري همه دوستان به ويژه دوستان داراي ناتواني و همه دست اندرکاران، تلاش ها را دوچندان کرد.

بازگشت به فهرست مقالات