بسمه
تعالي
چهره
مخفي خشونت
دكتر محمد كمالي
استاديار دانشكده علوم توانبخشي ، دانشگاه علوم پزشكي ايران
www.mkamali.com
"
و خداي تو حكم فرموده كه جز او را نپرستيد و بر پدر و مادر نيكويي كنيد،
اگر يكي از آنان يا هر دو به سنين كهولت و سالخوردگي رسيدند ، زينهار كلمه
اي كه رنجيده خاطر شوند ، نگوييد و كمترين آزار به آنان نرسانيد و با آنها
با اكرام و احترام سخن يگوئيد. " سوره اسرا آيه 23
افزايش طول عمر انسان را مي توان يكي از دستاوردهاي مهم قرن بيستم دانست .
در حال حاضر قريب به يك ميليارد نفر از جمعيت كنوني جهان را افراد سالمند
بالاي 60 سال تشكيل مي دهند كه تا 25 سال آتي به بيش از 2/1 ميليارد نفر
خواهد رسيد در حالي كه رشد جمعيت جهان نزديك 7/1 درصد است اين رشد براي
افراد 65 سال به بالا به 5/2 درصد مي رسد. در كشور ما نيز در طول چهل سال
گذشته جمعيت سالمندان كشور در3 درصد به 6/6 درصد در سال 75 افزايش يافته
است كه انتظار مي رود ظرف بيست سال آتي
به
بيش از دو بر ابرو حدود 5/8 تا 10 ميليون بالغ گردد. افزايش جمعيت نياز به
تدوين برنامه جامع و ملي در مورد آنان را ضروري مي سازد .
تامين مراقبت
بهداشتي درماني، حمايت هاي اجتماعي و اقتصادي و برنامه تفريحي و اوقات
فراغت و نيز تامين امكان مسكن مناسب براي آنان از جمله وظايف مهمي است كه
بايد مورد توجه قرار گيرد
،
كه اميد است با درايت دولت محترم در اين زمينه قدم هاي اساسي برداشته شود.
اما آنچه در اين مجال قصد بيان آنرا دارم ، موضوعي نو وجديد است كه نگراني
سازمان جهاني بهداشت را هم بدنبال داشته است. در گزارشي كه اخيرا اين
سازمان تحت عنوان " خشونت و سلامتي " منتشر كرده است بخشي را به موضوع "
خشونت و سالمندان " اختصاص داده است و به صراحت نگراني خود را از افزايش آن
در بسياري كشورها اعلام نموده است. تعبير " چهره مخفي خشونت " براي اين
پديده
به خوبي حكايت از آن دارد كه گاهي اين كار به واسطه رشد سريع جمعيت
سالمندان و غفلت هائي كه در اين زمينه رخ مي دهد ، اتفاق مي افتد
گزارش فوق جز اولين گزارشات مروري در مورد مسئله خشونت در سطح جهان است كه
به ماهيت، گستره ،علل و شيوه هاي پيشگيري از خشونت مي پردازد.
در گزارش آمده است كه 6 درصد از سالمندان اظهار داشته اند كه تجربه اي در
برخورد با خشونت و آزار و اذيت داشته اند. خشونت با سالمندان شامل خشونت
هاي جسماني ، جنسي رواني و اقتصادي مي شود هرچند مهمتر از آنها غفلت و به
فراموشي سپردن آنان است برخي عوامل نيز زمينه ساز و تقويت كننده آنهاست كه
از جمله مي توان به موارد زير اشاره نمود : جداسازي اجتماعي ، تلقي
سالمندان بعنوان افرادي وابسته و شكننده ، از هم گسيختگي روابط بين نسلي در
خانواده ، نظام جزايي و حقوقي آن كشور و مهاجرت اعضاي جوانتر خانواده ها در
جوامعي كه افراد سالمند به طور سنتي توسط آنان مراقبت مي شوند.
گزارش حاكي است كه مردان سالمند بيشتر از زنان سالمند با شرايط مشابه تحت
آزار و خشونت قرار مي گيرند .هر چند در جوامعي كه زنان به لحاظ فرهنگي در
موقعيت اجتماعي پائين تري قرار دارند ، سالمندان تنها با خطر مشابهي
روبروهستند.
آنچه در گزارش فوق مورد تاكيد قرار گرفته است ، نقش
آموزش
عمومي مردم و دست اندر كاران امور بهداشتي و اجتماعي به اين موضوع است. در
بسياري كشورها نقش اول را پزشكان بر عهده گرفته اند هرچند آنان به واسطه
آنكه در دوران تحصيل در اين مورد آموزش نديده اند نمي توانند خشونت را
تشخيص دهند ولي نقش مثبتي در آموزش جامعه دارند. همچنين كاركنان سازمانهاي
اجتماعي بايد تحت آموزش هاي لازم قرار گيرند تا در جهت يشگيري از بروز آسيب
ها مددكار اقشار سالمند باشند.
در ايران به نظر مي رسد نقش رسانه هاي گروهي و بويژه صدا و سيما در اين
مورد حياتي است. بايد از اين ابزار قوي براي آگاه سازي و تغيير نگرش مردم و
دست اندركارن نسبت به مسئله غفلت از سالمندان و آزار و خشونت با آنان ، سود
جست.
